شاید مطلبی که الآن می‌خوانید را بتوان بخش دوم نوشتاری محسوب کرد که چند روز پیش با عنوان پیشگفتار استاندارد، قایق نجات نوشته بودم.
در آن مطلب ذکر کرده بودم که کدی مانند ASME BPVC از عبارت engineering judgment یا همان قضاوت مهندسی استفاده می‌کند و بر اهمیت آن تاکید دارد. به‌کار بردن این عبارت، مختص انجمن مهندسان مکانیک آمریکا نیست و به عنوان مثال، انستیتو نفت آمریکا یا API هم در استاندارد API 650 مهم شمردن قضاوت مهندسی را در پاراگراف زیر نشان داده است.
API publications are published to facilitate the broad availability of proven, sound engineering and operating practices. These publications are not intended to obviate the need for applying sound engineering judgment regarding when and where these publications should be utilized
از کد و استاندارد که بگذریم می‌توانیم رد‌پای قضاوت مهندسی را در Specification هم ببینیم چون یک تعریف راحت و سرراست اسپک این است:
Code/Standard + Project Requirements + Engineering Judgment
با این اوصاف، حالا وقت پرسیدن یک پرسش اساسی و بسیار مهم است. آن پرسش این است که چه کسی می‌تواند قضاوت مهندسی انجام دهد؟ آیا باید واجد شرایط خاصی باشد؟
پرسش مهمی است.
به این فکر کنیم که چنین شخصی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، مدرک دانشگاهی مرتبط؟ تجربه؟ یا تلفیقی از اینها؟
فرض کنید جوانی 25 ساله به تازگی مدرک فوق‌لیسانس مهندسی مواد خود را از یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور گرفته و در شرکت شما استخدام شده است. آیا به نظر شما این فرد شایستگی لازم برای تهیه‌ی اسپک جوشکاری پروژه‌ی جدید شرکتتان را دارد؟ آیا مسئولیت بررسی و پاسخ دادن به TQ پیمانکار را به او می‌سپارید؟
اگر در پاسخ گفته‌اید تازه‌کار و بی‌تجربه است، چند سال تجربه باید کسب کند تا این فعالیتها را به او محول کنید؟
یافتن پاسخ دقیق این پرسشها آسان نیستند. من نتوانستم تعریفی از قضاوت مهندسی یا الزامات لازم برای شخصی که باید قضاوت مهندسی انجام دهد را در کدها و مراجعی که از این عبارت استفاده کرده بودند، پیدا کنم.
شاید بتوان با چشم‌پوشی از مترادف بودن واژه‌ها و صرفاً پرداختن به مفهوم، از بند 301.1 کد ASME B31.3 استفاده کرد و معیارهایی بدست آورد.
این پاراگراف کد به حداقل ویژگی‌های یک طراح پایپینگ پرداخته است که حتماً باید آنها را بخوانید اما به طور خیلی خلاصه عبارتند از:
1- لیسانس مرتبط + 5 سال تجربه‌ی مرتبط
یا
2- فوق‌دیپلم مرتبط + 10 سال تجربه‌ی مرتبط
یا
3- دیپلم + 15 سال تجربه‌ی مرتبط
با پذیرفتن این گزاره که قضاوت مهندسی اگر پیچیده‌تر و سخت‌تر از طراحی نباشد، آسانتر از آن نیست، می‌توانیم با خوشبینی، الزامات بالا را به عنوان حداقل‌های لازم برای قضاوت مهندسی در نظر بگیریم.
پی‌نوشت جرقه‌ی اندیشیدن به این پرسشها را سالها پیش امیر اسماعیلی به جانم انداخت. از او بسیار سپاسگزارم.