اجازه بدهید اول ببینیم هنر اول چیست تا بعد بپردازیم به ارتباطش با متالورژی.
ارسطو که به «معلم اول» هم ملقب است و بیست سال دانشجوی آکادمی افلاطون بود، به همراه سقراط و افلاطون، از اثرگذارترین و بزرگ‌ترین فیلسوفان یونان باستان بوده است. نوشته‌های او زمینه‌ها و رشته‌های گوناگونی مانند: فیزیک، متافیزیک، اختر‌شناسی، شعر، ادبیات، زیست‌شناسی،.منطق، علم بیان، سیاست و اخلاق را شامل می‌شده است.
در تاریخ آمده است که ارسطو علاقه‌ی زیادی به طبقه‌بندی یا همان categorizeکردن چیزها داشت. به عنوان مثال او كوشش‌هایی برای رده‌بندی جانداران انجام داده بود. ارسطو گیاهان را در سه گروه درخت‌ها، درختچه‌ها و علف‌ها دسته‌بندی كرده بود و جانوران را به دو دسته بزرگ مهره‌داران و بی‌مهرگان بخش كرده و برای هر كدام از آنها زیر گروه‌هایی آورده بود یا مثلا عناصر بنیادی کیهان را آب، آتش، خاک و هوا می‌دانست، به‌علاوه عنصر پنجمی به نام اثیر که معتقد بود اجرام آسمانی از آن ساخته شده‌اند.
ارسطو هنر را هم کلاسه‌بندی کرده بود و هنر نخست را موسیقی می‌دانست. در دوران معاصر، سینما به عنوان هنر هفتم معرفی شد.
حالا کمی از متالورژی صحبت کنیم…
فرض کنید یک سیم با قطر یک میلیمتر دارید که آنالیز شیمیایی آن مطابق جدول زیر است. حدس می‌زنید استحکام کششی این سیم یک میلیمتری چقدر باشد؟
۴۰۰ مگاپاسکال؟
۷۰۰ مگاپاسکال؟
نهایتا ۱۰۰۰ مگاپاسکال؟
نمی‌دانم برای پاسخ به پرسش بالا به چه پارامترهای اثرگذاری فکر کرده‌اید. مثلا به اثر فرآیند شکل دادن آن یا تاثیر عملیات حرارتی روی خواص مکانیکیش.
اگر علاقه‌مند شده‌اید بد نیست نگاهی به یک استاندارد هنری! که در آن صحبت از موسیقی شده بیندازید. در جدول ۱ این استاندارد پنج صفحه‌ای خواهید دید که استحکام کششی این سیم ۱ میلیمتری که می‌تواند سیم پیانو باشد، ۲۴۰۰ مگاپاسکال است!
حالا که ویتامین پیانوی خونمان بالا رفته! یک استاندارد پیانویی دیگر را هم خدمتتان معرفی می‌کنم که نخستین بار در سال ۱۹۵۵ معرفی شده و به مشخصات سیمهای پیانو می‌پردازد. از لینک زیر می‌توانید JIS G 3522 را دانلود کنید. داخل پرانتز بگویم همانطور که می‌دانید بهترین سازنده‌ی پیانوی دنیا، شرکت ژاپنی یاماها است که من وقتی بچه بودم اولین بار نامش را نه با پیانو بلکه با موتور یاماها ۱۰۰ شناختم و شاید اگر YAMAHA را روی یک پیانو دیده بودم …
بگذریم …
با اما و اگر که نمی‌شود زندگی کرد.
دانلود استاندارد ژاپنی سیم پیانو
در این استاندارد و استانداردهای مشابه به واژه‌ای ناآشنا برمی‌خورید به نام Patenting. درسال ۱۸۶۴ آقاي هورسفال در انگلستان اختراعي برای عمليات حرارتي پيوسته‌ی مفتول فولادي پرکربن به نام خود ثبت نمود که به نام Patenting معروف شد که به آن عملیات حرارتی پتنت هم گفته می‌شود. در این فرآیند، مفتول تا ۹۰۰ درجه‌ی سانتیگراد حرارت دیده (آستنیته شدن) و سپس در سرب مذاب تا ۵۵۰ درجه‌ی سانتیگراد سرد شده و براي زمان كوتاهي درهمين دما باقي مي‌ماند. ریزساختار بدست آمده استحکام بالا و داکتیلیتی خوبی دارد که اجازه می‌دهد عملیات کشش سیم پرکربن امکان‌پذیر شود.
با توجه به سمی بودن سرب و خطرات زیست‌محیطی آن، با تغییراتی، برای محیط خنک‌کننده‌ی این عملیات‌حرارتی، می‌توان از هوا نیز استفاده نمود.
پی‌نوشت ۱ در این لینک مطالب بیشتری در مورد تاریخچه‌ی پیانو و سیمش خواهید یافت.
پی‌نوشت ۲ شاید یادتان بیاید تا سالها آموزش موسیقی ممنوع بود و هنوز هم آخرین اثر آن سخت‌گیری‌ها بصورت نمایش ندادن سازهای موسیقی در تلویزیون باقی مانده است. در آن فضا و زمان، شگرف‌ترین اتفاقی که همه منتظر رخ‌دادنش بودیم، انتشار نوار کاست محمدرضا شجریان یا شهرام ناظری بود. کم‌کم شرایط قدری بهتر شد و یادم هست اوایل دهه‌ی ۷۰ خورشیدی صحبت از کنسرتی بود که در یونان اجرا شده و یک ایرانی رهبری آن را به عهده داشته… کنسرت یانی در آکروپولیس با همکاری شهرداد روحانی. اول از همه نوار کاستش را فکر می‌کنم در سال ۷۴ خریدم و بعد هم توانستم با کلی زحمت، فیلم هنرنمایی او و گروهش را ببینم که آن روزها اتفاق بزرگی بود.
حالا که صحبت از موسیقی و سیم پیانو و یاماها شد، بد نیست اجرای پیانوی یانی به نام one man’s dream را ببینید که خودم آن را بسیار دوست دارم و امیدوارم شما هم خوشتان بیاید.
پی‌نوشت ۳ اگر به شهر کرمان بروید، نام مشتاقیه یا مشتاق زیاد به گوشتان می‌خورد. آرامگاه مشتاقیه (به گنبد مشتاقیه و همچنین سه گنبدان نیز شناخته می‌شود) از آثار تاریخی کرمان است که از دوران قاجار به جای مانده است. این بنا در حاشیه‌ی میدان مشتاق کرمان واقع شده است.
این آرامگاه مدفن مشتاق علیشاه است. مشتاق از بزرگان هنر و عرفان در قرن سیزدهم، متولد اصفهان و نام کاملش میرزا محمد تربتی بود. علاقه‌ی او به موسیقی ایرانی و کنجکاوی در دستگاه‌های آن، سبب شد که هنر موسیقی را حرفه‌ای‌تر دنبال کند و یکی از بزرگ‌ترین نوازندگان سه‌تار در آن زمان شود. این تبحر تا جایی پیش رفت که او سیم چهارم را به ساز خوش‌‌آهنگ سه‌تار افزود که در بین اهالی موسیقی به سیم مشتاق معروف است.
پی‌نوشت ۴ آن نوار کاست دومی که کنار یانی در عکس می‌بینید را همزمان با یانی و به پیشنهاد فروشنده خریدم. دیگو مودنای آرژانتینی (که تصویرش روی جلد نوار است) نوایی پرطنین و به پاکی یک چشمه را از یک ساز از جنس گل پخته شده که شبیه انجیر است (به نام ocarina)، بیرون می‌کشد. این نوا وقتی با ویلون سل ژان فیلیپ ادن فرانسوی همراه می‌شود، غوغایی به پا می‌کند شنیدنی. یادم هست که وقتی برای کنکور فوق لیسانس درس می‌خواندم این نواها در کنارم بودند.
پی‌نوشت ۵ بجاست در اینجا یادی کنم از یک هنرمند توانا و خلاق بلوچ، استاد شیر محمد اسپندار. هنرنمایی اعجاب‌انگیز او را با سازی بسیار بسیار ساده به نام “دونلی“ در کلیپ زیر ببینید.
مشاهده دونلی نوازی
پی‌نوشت ۶ جمله‌ای زیبا برای نقطه‌ی پایان:
«ریاضیات، موسیقی ذهن است و موسیقی، ریاضیات دل.»