آخرش نفهمیدیم فولاد کم کربن، چقدر کربن داره!

کدام گزینه، حداکثر مقدار کربن فولاد کم کربن را نشان می‌دهد؟

یک دهم (۰.۱)

دو دهم (۰.۲)

سه دهم (۰.۳)

هر کس با توجه به آنچه از دانشگاه در یادش مانده است یا آنچه در کتاب یا جزوه ای دیده است، به یکی از این اعداد اشاره می‌کند. نکته اینجاست که همه‌ی این پاسخها می‌توانند درست باشند چون عدد استاندارد شده‌ای وجود ندارد.

شما اين اعداد را مثلا در استاندارد ASTM A941 که ترمینولوژی فولادهاست، نمی‌بینید. دليلش اين است كه نمی‌توان حکمی کلی صادر کرد چون این مقادیر بستگی به صنعتی دارد که از آن صحبت می کنیم. مثلا در صنعت خودرو حداكثر ميزان كربن ۰.۱ درصد است (ASTM A1008) در حالي كه برای گريد ۷۰ ورق ASTM A516 که در صنایع نفت و انرژی کاربرد دارد، اين مقدار حداكثر ۰.۳ درصد است.

بعضی وقتها هم استانداردها درباره موضوع یکسانی، اعداد مختلفی ارائه می‌دهند مانند مرز بین فولاد کم آلیاژ و پرآلیاژ که با مجموع عناصر آلیاژی بیان می ‌شود و از ۵ درصد NACE تا ۷ درصد EN و حتی تا ۹ درصد ISO در نوسان است.

نکته مهم اینجاست که در برخی مواقع، این متفاوت بودنها می‌تواند بسیار تعیین کننده باشد. مثلا تعریف ورق (plate) در ASTM A6 با آنچه در EN 10079 آمده، متفاوت است. اولی، ضخامت بیش از ۶ میلیمتر را ورق می نامد در حالیکه دومی، ضخامت بیشتر از ۳ میلیمتر را ورق به شمار می‌آورد. در این مورد خاص و موارد مشابه می توان حدس زد وقتی پای سفارش و خرید به میان می‌آید باید چقدر به تفاوت استانداردها و در واقع فرق بین زبان مشترکها، حساس باشیم.

نوعی دیگر از این ابهامات مربوط به واژه‌هایی است که عددی (کمی) نیستند بلکه مفهومی (کیفی) هستند. هر یک از ما شاید بارها با ورق معروف A 516 سروکار داشته‌ایم اما شاید کمتر به عنوان این استاندارد و واژه‌هایی که در آن به کار رفته است، دقت کرده‌ایم.

اگر تمام سیزده هزار استاندارد ASTM را هم زیر و رو کنید، بعید است تعریفی برای واژه‌های دماهای متوسط و کمتر یا همان moderate temperature و lower temperature پیدا کنید. اهمیت موضوع وقتی بیشتر نمایان می‌شود که شما می‌خواهید انتخاب مواد انجام دهید و اینجاست که نه عنوان و نه حتی دامنه کاربرد (scope) این استاندارد نمی تواند شما را از حیرانی نجات دهد که بالاخره این ورق را در چه محدوده‌ی دمایی می‌توانید استفاده کنید.

اینجاست که شاید بگوییم اگر معیار دماي بالا همان آغاز خزش باشد و آن را ۰.۴×Tm در نظر بگیریم، براي فولادهاي کربنی این عدد حدود ۴۲۰ درجه سانتیگراد بدست می آید. برای دمای پایین هم می‌توانیم معیار را DBTT در نظر بگیریم.

راستی، این احتمال هم وجود دارد که خیلی تصادفی از دوستی بشنوید که جدول A1.15 استاندارد ASTM A20 چیزهایی در مورد حداقل دمای کاربرد این ورق گفته است.