کانسار عبارت از ذخایر مواد معدنی موجود در زمین است که ارزش اقتصادی داشته باشد. عملیاتی که به شناسایی و آماده‌سازی کانسار برای استخراج منجر می‌شود به دو گروه اصلی تقسیم می‌شود: الف) پی‌جویی یا اکتشاف مقدماتی ب) ارزیابی یا اکتشاف تفصیلی
معیارهای پی‌جویی بسیار متنوع هستند و انتخاب معیار یا معیارهای مناسب نیاز به تخصص و تجربه دارد. در چند پست متوالی با عنوان معیارهای جستجوی مواد معدنی، تلاش خواهم کرد شما را با روشهای جستجوی مواد معدنی آشنا کنم و به چند نوع نسبتا مهمتر از معیارهای پی‌جویی، اشاره کنم. به این منظور از کتاب در جستجوی مواد معدنی تالیف حسن مدنی نیز یاری گرفته‌ام.
الف) معیارهای تاریخی
هر کانی و ماده‌ی معدنی در شرایط معینی که خاص آن است تشکیل می‌شود از جمله اینکه بعضی در شرایط آب و هوایی خاصی به وجود می‌آیند. یک مثال جالب در این مورد بوکسیت است. بوکسیت معمولاً در محلهایی که آب و هوا گرم و بارندگی شدید باشد به وجود می‌آید و البته وجود سنگی که دارای آلومینیوم باشد هم ضروری است. مواد محلول چنین سنگی در اثر بارندگی شسته می‌شود و آنچه باقی می‌ماند مخلوطی از اکسیدهای آلومینیوم، آهن و سیلیس است که بوکسیت نامیده می‌شود. خوب، پس اگر بخواهیم دنبال بوکسیت بگردیم باید رسوبات آن قسمت از تاریخ زمین را جستجو کنیم که در گذشته دارای چنین آب و هوایی بوده است.
می‌دانید آثار گیاهان و حیواناتی که در زمانهای گذشته بر روی زمین زندگی می‌کرده‌اند در لابلای سنگها حفظ شده است که به آنها فسیل یا سنگواره می‌گویند. با مطالعه‌ی این فسیل‌ها می‌توان به بسیاری نکته‌ها درباره‌ی گذشته‌ی زمین پی برد و از جمله وضعیت آب و هوای گذشته‌ی زمین را تشخیص داد.
بر اساس مطالعاتی که صورت گرفته مشخص شده است که حدود ۲۲۵ میلیون سال پیش، یعنی زمانی که از نظر تاریخ زمین مرز دو دوره‌ی پرمین و تریاس به شمار می‌آید، آب و هوای زمین برای تشکیل بوکسیت مناسب بوده است. بنابراین برای جستجوی بوکسیت در ایران کافی است سنگهایی را که در این زمان تشکیل شده‌اند مورد بررسی قرار دهیم خوشبختانه تحقیقاتی که بر همین اساس در ایران صورت گرفته وجود بوکسیت را در سنگهای متعلق به این زمان نشان داده است.
مثال جالب دیگر در این باره زغال‌سنگ است. همان طور که می دانید، زغال سنگ از تجمع و تجزیه‌ی بقایای گیاهان قدیمی تشکیل می‌شود؛ پس، بدیهی است برای تشکیل زغال ابتدا باید مواد اولیه آن یعنی درختان موجود باشند و این هنگامی ممکن است که آب و هوا برای رویش گیاهان به صورت انبوه مناسب باشد.
در بررسی تاریخ گذشته زمین در کشور ما، این نکته مشخص شده است که کمابیش حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش (اواخر تریاس تا اواسط ژوراسیک) شرایط تشکیل زغال در ایران مناسب بوده است. بنابراین اگر بخواهیم دنبال زغال سنگ بگردیم، عاقلانه این است که سنگهایی را که در این زمان تشکیل شده اند، بررسی کنیم. بر اساس همین جستجوها، منابع قابل توجهی از زغال سنگ در مناطق پابدانا، باب نیزو، دره‌گر، هشونی و هجدک در نزدیکی زرند کرمان، زیر‌آب مازندران، سنگرود در حوالی لوشان، تزره در نزدیکی شاهرود و بالاخره در ناحیه طبس کشف شده که هم‌اکنون اکثر آنها به صورت معدن فعال در‌حال بهره‌دهی هستند.
